|
5
/ 8 |
|
Tezhip Sanatı
Tezhibin ana malzemesi altındır. Altın, varak
yani ince yapraklar halinde kağıt arasında saklanır. Bu tür altın
doğrudan doğruya yapıştırılarak kullanılabilir. Ama ince desenler
için ezilerek kullanılır. Bir pota içinde Arap zamkı ve su ile parmakla
ezilir, daha sonra zamkın fazlasının alınabilmesi için suyla karıştırılır.
Altın zerrecikleri dibe oturunca üstteki suyun fazlası akıtılır.
Kalan az miktarda su ise tozdan korunmuş bir yerde kurumaya bırakılır.
Böylece altın, boya gibi fırça ile sürülebilecek bir malzeme haline
gelir. Yeşil altın ya da gümüş de renk etkileri elde etmek için
yanyana kullanılabilir. Ancak gümüş, kağıdın zamanla bozulmasına
neden olur.
Türk tezhip sanatının Anadolu Selçuklulardan
başlayarak Osmanlılara kadar uzanan bir geçmişi vardır. En erken
tarihli örneklerden biri, bugün Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde bulunan
1131 tarihli bir Kur'an-ı Kerim sayfasıdır. Sayfanın çerçevesi "Selçuklu
geçmesi" denen örgülü bir bordürden oluşmuştur. Bu çerçevenin
içinde kalan bölüm ise geometrik madalyonlara bölünmüştür. Geometrik
madalyonların içinde ise beyaz kufî yazılar yer almaktadır. Geometrik
süsleme, geçme motifleri ve kufî yazının dekoratif kullanılışı Selçuklu
tezhibinin karakteristik özellikleridir.
Topkapı Sarayı Kütüphanesi'ndeki 13. yüzyıla
ait Kur'an'da (B.5) tarama niteliğindeki bir süsleme üzerinde çok
dekoratif iri kufî yazı karışmıza çıkar. Kufî yazı, oval bir madalyon
içinde sure başlığında da kullanılmıştır. Bu örnekte altınla çerçeveli
yazı bölümünde ise gösterişli duraklar dikkati çekmektedir. Selçuklu
tezhibi için karakteristik olan bir durum da cedvel dışındaki yuvarlak
madalyonlardır. Birbirine bitişik iki kareden oluşan "Cedvel
dışı gülü" de dönemin sevilen bir formudur. Yine aynı yapıtın
başlangıç sayfası tezhibinde ise geometrik süsleme egemendir. Palmet,
yarım palmet ve rumi motifleriyle zengin bir görünüm yaratılmıştır.
Burada Selçuklu dönemi süsleme sanatının temel elemanları olan geometrik
süsleme ve yarım palmet motiflerinin bir arada kullanıldığı görülür.
|
5
/ 8 |
|
|