2 / 4

Piri Reis

1513 Dünya Haritası

Piri Reis’in haritası bilimadamlarını şaşkına çeviren, dünya haritacılık tarihinin en önemli haritalarından biridir. Haritanın 500’üncü yılı olması sebebiyle 2013 Yılı, UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) tarafından Piri Reis yılı ilan edilir.

Piri Reis haritası, ilk olarak 1517'de Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim'e sunulur. Bir rivayete göre Sultan Selim, Dünya Haritası’na bakıp “Dünya ne kadar küçük” diye belirtip haritayı ikiye bölerek “biz doğu tarafını elimizde tutacağız” dediği söylenir.

Piri Reis haritası, Topkapı Sarayı’nın müzeye dönüştürülmesi sürecinde Millî Müzeler Müdürü Halil Ethem tarafından, 1929 yılında bulunduğu ve Adolf Deissmann ve Paul Kahle tarafından tetkik edildiği söylenir. Piri Reis’in Atlas Okyanusu ve çevre kıtalarını kısmen gösteren meşhur 1513 tarihli haritasının bulunduğu, 1931 yılında dünyaya duyurulur. Dünya çapında farklı müzelerde sergilenen harita, Türkiye’de ilk kez Milli Savunma Bakanlığı tarafından 1970 yılında Ankara’da sergilenir.

Günümüzde Topkapı Sarayı Müsesi’nde bulunan harita, 2013 yılının Piri Reis yılı olması sebebiyle Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi’nde 15 Mart-31 Mayıs 2013 tarihleri arasında “Piri Reis ve 1513 Dünya Haritası: 500 Yılın Gizemi” isimli serginin de ana teması olmuştur.

Haritanın uluslararası arenada büyük ilgi görmesinin nedenleri arasında Kristof Kolomb'un kayıp Amerika haritasını içermesi ve günümüze ulaşanan parçanın Kolomb'un bu kayıp haritasının bilgilerini veren ilk ve tek kaynak teşkil etmesi bulunmaktadır.

Piri Reis'in 1513 yılında ceylan derisi üzerine çizilen, 9 farklı renkle boyanan haritası İspanya'yı, Atlas Okyanusu’nu, Doğu Afrika’yı, Amerika’nın Güney ve Orta Amerika dahil olmak üzere o dönemde bilinen yerlerini ve Antil adalarını günümüzdeki haritalara yakın doğrulukla göstermektedir. Günümüze tek parçası ulaşan bu harita, haritacılık tarihinde son derece önemli bir yerde durmaktadır.

1513 Dünya Haritası, Ortaçağ haritalarında yaygın kullanımıyla bilinen ve enlem ve boylam çizgileri yerine yönleri gösteren pusulalar ve bunların yön çizgilerinin kullanıldığı portolan tarzında yapılmıştır. Harita, 86 cm. boyunda, üst kısmı 61 ve alt kısmı 41 cm. genişliğindedir. Piri Reis haritasının günümüze ulaşan bu kısmında, Avrupa ve Afrika'nın batı kıyıları, Kanarya ve Yeşilburun takımadaları; Atlas Okyanusu, Güney Amerika ile Orta Amerika’nın bilinen kısımları, Florida ve Antiller yer almaktadır. Üst kısmı kayıp haritada 5 rüzgârgülü ve çeşitli yön çizgileri bulunmaktadır. Haritada insan ve hayvan resimleri de dikkat çekmektedir. Piri Reis, haritasına yaptığı çizimler yanında, haritadaki yerlerin özelliklerini, ne zaman kim tarafından keşfedildiğini, kimleri kaynak aldığını gösterecek şekilde çeşitli açıklamalar da eklemiştir.

Amerika için, 1492-1504 yılları arasında 4 seyahati bulunan Kristof Kolomb’un haritasını kullandığı söylenmektedir. Hatta buna ek olarak kendisinden önceki haritalardan da kaynak olarak yararlandığı ifade edilir. Haritanın kalan parçasını günümüzdeki konumuna yerleştiren bilimadamları, bu kadar yakın doğruluktaki bir haritanın varlığını şaşkınlıkla karşılamaktadır.

2 / 4