|
|
|
|
4
/ 4 |
|
Bugün, Sümerbank'a geçmiş olan bu tesislerde
hala çok kaliteli halılar yapılmaktadır. Bunun dışında, bugün bütün
Anadolu'da, özellikle de Kayseri, Sivas, Konya, Kırşehir ve civarı,
başta Isparta olmak üzere Batı Anadolu'daki eski halı merkezlerinde
(Uşak, Bergama, Kula, Gördes, Milas, Çanakkale) ve Doğu Anadolu'da
bu geleneksel sanatımızın yaşatılması yolunda çalışmalar yapılmaktadır.Biraz
da Türk halı sanatı içinde önemli bir yeri olan seccadelerden söz
edelim. Bu önem, büyük ölçüde, seccadelerin namazlık olarak kullanılmalarından
gelmektedir. Seccadelerin en erken örnekleri 15. yüzyılı kadar inmektedir.
Saf seccade adı ile tanınan ve camilerdeki mihrap nişi motifinin
yan yana sıralanması ile oluşan örnekler, 16. yüzyılda da yapılmıştır.
Saf seccadelerin önemi, camilerde sıra (saf) halinde namaz kılmaya
çok uygun olmalarından gelmektedir. Bu tipin en görkemli örnekleri,
16. yüzyıl Uşak Seccadeleri'dir. Bu seccadelerde mihrap nişi daha
kıvrımlı hatlar kazanmış, nişin tepesine bir kandil motifi konulmuş,
ayakların basacağı yerler belirtilmiştir. Gerek mihrap nişi köşelerinde
gereksekenar şeritlerinde saray seccadelerinden gelen lale, sümbül,
karafil gibi bitkisel motifler ve çiçek açmış bahar dalları yer
almaktadır.
Bu üsluptaki seccadeler 17. yüzyıl ortalarına
kadar yapılmıştır. Uşak seccadelerinin bir türü de Transilvanya
tipi olarak adlandırılan örneklerdir. Çoğu Transilvanya bölgesinde
bulunduğu için bu adla anılırlar. Bu seccadelerin en dikkati çekici
özelliği ise kenar şeritlerinde kartuş dediğimiz motifin bulunmasıdır.Türk
seccadeleri içinde en karakteristik örnekler, 17. yüzyılda ortaya
çıkmıştır. Bunlar arasında en zengin grubu, Türk düğümüne adını
veren Gördes Seccadeleri oluşturur. Kırmızı ve mavi renklerin egemen
olduğu mihrap nişinde, kandil motifi yerine kimi zaman ibrik ya
da çiçek demeti de kullanılmıştır. Kıvrımlı mihrap nişi, iki yanda
sütunçelerle taşınmaktadır. Mihrap nişi dolgularında ve köşegenlerde
yer alan çiçek açmış bahar dalları ile stilize çiçekler, Osmanlı
saray halılarının etkisini yaşatmaktadır.17. yüzyıldan itibaren
karışmıza çıkan Kula Seccadeleri, Gördes seccadelerine benzemekle
birlikte mihrap nişleri daha yalın, renk tonları ise daha açıktır.
Kula seccadelerinin en önemli özelliği, kenarlarında yer alan birkaç
sıralı şeritlerdir. Kula seccadelerinde mihrap nişi yalın olan örneklerin
yanı sıra, niş zemininde belirli bir düzene göre işlenmiş stilize
çiçeklerin yer aldığı örnekler de vardır.
. Kimi örneklerde ise mihrap nişinin ortasında
yer alan ve ters duran bir vazo motifinden çıkan stilize çiçeklerle
ince uzun mihrap nişi tümüşle doldurulmuştur.Mihrap kemerinin kademeli
olduğu Ladik Seccadeleri'nde, mihrap nişinin içi sütunçelerle iki
ya da üç bölüme ayrılmıştır. Bir başka özellikleri de mihrap nişinin
bazen altında, bazen de üstündeki sivri dilimli bölemlerden çıkan
stilize lale formlarıdır. Ladik seccadelerinde, İslamın temizliği
ile ilgili ibrik, tarak gibi motifler de bulunur. Parlak kırmızı
ve mavi renkler, en önemli özellikleridir. Çoğu örneklerde ise,
Osmanlı saray halılarında görülen lale, sümbül, karanfil motiflerinden
oluşan ve "Ladik bordürü" adını alan karakteristik bir
bordür deseni bulunmaktadır.Milas Seccadeleri ise, daha çok sarı,
kahverengi, turuncu ve mavi renklere sahiptir. Milas seccadeleri
arasında mihrap içi, stilize bir hayat ağacı motifi ile dolgulanmış
örnekler de vardır. Bir başka tür, parlak renkleri ve geometrik
motifleriyle seçkinleşen Bergama Seccadeleri'dir. En önemli özellikleri
ise, mihrap nişinde alttan ya da üstten girinti yapan bir formun
bulunmasıdır. Konya yöresi seccadeleri ise çeşitli formları ile
büyük bir zenginlik gösterir. Genellikle geometrik desenleri vardır.
Hayvan postu üzerinde de namaz kılınabildiği için, post motifi Konya
yöresi seccadelerine girmiş ve daha çok da "Benekli postlar"
kullanılmıştır.
|
4
/ 4 |
|
|
|