|
|
|
|
5
/ 8 |
|
Gerileme Dönemi ve Gerilemeyi
Durdurdurma Çabaları
1764 yılında Rusya, Osmanlıların toprak bütünlüğünü garanti ettiği
Lehistan'ı işgal etmiş ve kaçan mülteciler Osmanlı sınırını geçen
Ruslar tarafından katledilmiştir. Bu olay üzerine Osmanlı Devleti
Rusya'ya savaş ilân etmiştir(1768). Ruslar, Baserabya ve Kırım'ı
işgal ettikleri gibi, İngilizlerin de yardımıyla, Baltık filosonu
Akdeniz'e göndererek, Mora Rumlarını isyana teşvik etmişler ve Çeşme'de
demirli Osmanlı donanmasını gafil avlayarak, gemileri yakmışlardır.
Bu arada Mısır'da da bir isyan hareketi başlamıştır. Ruscuk ve Silistre
önlerinde Osmanlı kuvvetlerinin mevzii başarılar kazanmasının ardından
II. Katerina, Lehistan işini halletmeyi plânladığından Osmanlılarla
anlaşma yapmayı kabul etmiştir. I.Abdulhamit'in (1773-1789) başa
geçmesinden sonra imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile (21 Temmuz
1774) Kırım Hanlığı Osmanlıdan kopartılarak sözde bağımsız bir devlet
olmuş, Baserabya, Eflâk, Boğdan Osmanlılarda kalmış, ancak Azak
ve Kabartay bölgesi Rus hâkimiyetine geçmiştir. Ruslar bu anlaşmayla
İngiltere ve Fransa'ya tanınan kapitülâsyonları da kazanmış ve her
yerde konsolosluk açma hakkını elde ederek, Osmanlının iç işlerine
karışabileceği bir ortamı kendine hazırlamıştır. Nitekim 1783'te
Kırım'ı işgal ve ilhak eden Rusya, Karadeniz'e hâkim olarak, sıcak
denizlere inme politikasını gerçekleştirme yönünde büyük bir adım
atmış, Ortadoksları himaye bahanesiyle de Balkanlardaki nüfuzunu
kuvvetlendirmiştir.
Rusya'nın nihaî amacı, İstanbul'u ele geçirerek
Bizans'ı yeniden diriltmek idi. İşte bu maksatla, Osmanlı Devleti'ni
taksim etmek üzere Avusturya ile gizli bir anlaşma yapıldı. Bu anlaşmayı
haber alan Osmanlı Devleti, Prusya ve İngiltere'nin de tahrikiyle
Rusya'ya karşı savaş açtı. Halkın infialine neden olan Kırım'ı geri
almak Osmanlının en büyük arzusuydu. Ancak bu savaşa Rusya'nın müttefiki
olan Avusturya'nın da katılmasıyla, Osmanlılar iki cephede birden
mücadele etmek zorunda kaldılar(1788). Avusturya'ya karşı iki kez
savaş kazanıldı. Belgrat ve Banat ele geçirildi. Ancak Rusya'ya
karşı doğu cephesinde başarı sağlanamadı. Bu tarihlerde Osmanlı
tahtına III. Selim çıkmıştı (1789-1807). III. Selim İsveç ile bir
anlaşma yaparak Rusya'ya karşı bir müttefik kazanmıştı. Ancak Rusya
Bükreş ile Küçük Eflâk'ı almış, ardından da Belgrat ve Bender düşmüştü.
1790'da Avusturya İmparatoru II.Joseph ölünce iç ayaklanmalar baş
göstermiş ve Fransız ihtilalinin etkileri bu ülkede de hissedilmeye
başlanmıştı. Bunun üzerine yeni İmparator II.Leopold, Ziştovi anlaşmasını
imzalayarak Osmanlılarla olan savaşı sona erdirdi (1791). Bu anlaşma
mevcut statükoyu muhafaza eden maddelerden ibaretti. Rusya ile de,
İspanya'nın aracılığıyla Yaş Barış Antlaşması imzalandı (1792).
Rusya'nın savaş sırasında işgal ettiği yerlerden sadece Özi, anlaşmayla
verilmiş oluyordu. Hem Avusturya hem de Rusya bu anlaşmalarla, Fransa
ve Lehistan'daki gelişmelere dikkatlerini verirken, Osmanlı Devleti
de gerekli ıslahatları yapmak için bir soluklanma zamanı bulabilecekti.
|
5
/ 8 |
|
|
|